221 SQUADRON

Link naar foto's 221Sq

Het 221Sq zette de tradities voort van de 2^e Jachtvliegafdeling (2^e JAVA) van het 1^e Luchtvaartregiment van het Wapen der Militaire Luchtvaart van de Koninklijke Landmacht (2-II-1 LVR ML/KL). Deze eenheid was in mei 1940 uitgerust met het Fokker D-21 jachtvliegtuig en opereerde vanaf het vliegveld Schiphol.

Het 221Sq werd op 8 april 1963 opgericht als B-Sq van 2GGW te Fort Bliss (Texas, USA) onder commando van Maj R.A. Hengsdijk. Het squadron voerde tussen april en juli 1963 haar Package & Firing Training uit waarna het terugkeerde naar Europa. Ondertussen werden de operationele sites en het kampement te Erle gebouwd. De sites werden op 1 juni 1963 opgeleverd, zodat het B-Sq deze onmiddellijk na terugkeer uit de VS kon betrekken. Het zou echter nog tot 8 februari 1965 duren aleer het squadron als operationele eenheid aan de NAVO werd aangeboden.

Inmiddels was op 1 augustus 1964 het squadronnummer 221 toegekend aan het squadron. In 1966 werd 221Sq onderworpen aan een Short Notice Annual Practice (SNAP): het uitvoeren van een live-firing door een slechts enkele weken daarvoor nominatief aangewezen crew. Deze SNAP werd uitgevoerd op de McGregor Range in de VS en leidde tot een score van 99,80%. Voor deze prestatie ontving het squadron de ‘Paul Henry Spaak trofee’ voor de hoogst scorende NAVO NIKE-eenheid uit handen van de Deputy Commander Allied Forces Central Europe.

Op 13 maart 1967 arriveerde het B-team van het 508th US Army Artillery Detachment (USAAD) ter voorbereiding op de toekomstige nucleaire taak van 221Sq. In september 1968 kwalificeerde het squadron zich voor nucleaire operaties en in november 1968 werd begonnen met het plaatsen van de nucleaire ladingen in een aantal missiles. Op 10 april 1969 was dit proces voltooid waarmee 221Sq het eerste squadron binnen de KLu werd dat volledig nuclear operational was.

Niettemin speelden personeelstekorten en systeemklachten een negatieve rol: in april 1968 kon het squadron nog maar op halve kracht draaien en in augustus 1968 bleek het systeem zodanig versleten dat het bij de industrie gereviseerd moest worden. 221Sq ontving daarom het systeem van het 222Sq dat op dat moment nog niet operationeel was. Ook in het voorjaar van 1970 kon door personeelstekorten slechts met twee in plaats van drie crews worden gewerkt.

De in maart 1973 gehouden Nuclear Safety Inspection/Technical Proficiency Inspection (NSI/TPI) leverde de toekenning op van de ‘Scroll for Superior Performance’ door de Inspector General US Army Europe. Dat bleek één van de laatste hoogtepunten van het squadron te zijn, want als gevolg van de Defensienota 1974 werd het squadron op 28 februari 1975 gedeactiveerd. Op 11 maart 1975 volgde het afscheid van de bevolking van Erle, op 14 mei 1975 werd het squadron opgeheven. De faciliteiten werden later overgenomen door het 57^e Smaldeel van de 9^e Wing van de Belgische Luchtmacht, eveneens uitgerust met de NIKE Hercules.

Het 221Sq maakte echter een herstart. Naar aanleiding van een evaluatie van de Zesdaagse Oorlog van 1966 eiste de NAVO dat vliegbases werden uitgerust met een eigen luchtafweer. Op 1 mei 1979 werd daarom de Single Integrated Air Defence (SIAD) op de Vliegbasis Soesterberg geactiveerd, uitgerust met het HAWK-systeem. Deze werd hernoemd in 73 Assault Fire Unit (AFU) en op 4 december 1981, na samenvoeging met de Short Range Air Defence (SHORAD)-vlucht, hernoemd tot 221Sq. Een SHORAD-sectie bestond uit een FLYCATCHER radar/vuurleidingscentrale en drie 40L70 kanonnen, een vlucht bestond uit twee secties.

Tijdens zijn afscheidsronde als Commandant Commando Tactische Luchtmacht bezocht GenMaj Hengsdijk op 22 maart 1982 de Vliegbasis Soesterberg. Voor ‘zijn’ 221Sq (waarvan hij de eerste commandant was) had hij een speciale verrassing in petto. GenMaj Hengsdijk had de ‘Spaak’ trofee van 1966 bij 12GGW laten traceren en bood die aan aan de rechtmatige eigenaar.

In mei 1983 ontving 221Sq het gemodificeerde HAWK-systeem (Product Improvement Program/PIP) en werd hiermee als eerste AFU operationeel. In mei 1984 ontving het squadron een derde SHORAD sectie, afkomstig van het zojuist opgegeven 223Sq te Rheine. Naast de taak van lokale luchtverdediging voor de vliegbasis nam 221Sq deel aan talloze live-flying oefeningen in binnen- en buitenland.

Het eind van de Koude Oorlog leidde tot reducties in onder andere de luchtverdediging. Eén van de consequenties was het reduceren van het aantal AFU’s op de vliegbasis. 221Sq werd slachtoffer van deze maatregel; op 1 juli 1995 werd het squadron opgeheven.

ASP scores

Commandanten 221Sq

Link naar foto's 221Sq

Link naar Squadron dagboeken

Geraadpleegde bronnen:

• R. Nederlof: Blazing Skies (2002), Sectie Luchtmachthistorie/Sdu,  ISBN 90 12 09678 2
• Q. van der Vegt: Take-off (2013), Nederlands Instituut voor Militaire Historie/Boom, ISBN 9789461055705
• P.E. van Loo, S. Maaskant, D. Starink en Q. van der Vegt: Verenigd op de grond, daadkrachtig in de lucht (2017), Nederlands Instituut voor Militaire Historie/Boom, ISBN 9789089537027
• Squadron dagboeken 221Sq  (NIMH)