1e GROEP GELEIDE WAPENS

Link naar foto's 1GGW

De 1e Groep Geleide Wapens (1GGW) werd op 1 november 1959 als eerste NIKE-eenheid opgericht te Eibergen onder commando van Luitenant-kolonel Zeijlemaker. Het personeel dat voorbestemd was voor 1GGW werd al vanaf 1957 opgeleid in de USA: operationeel personeel te Fort Bliss (Texas) en technisch personeel in Huntsville (Alabama). De opleidingen waren verschillend van duur, maar de deelname aan de cursussen werd zodanig gepland dat iedereen tegelijkertijd zijn cursus beëindigde. Daarop werd het personeel geconcentreerd te Fort Bliss en ingedeeld in vier operationele eenheden, de squadrons. De squadrons werden gelabeld A, B, C en D. Ieder squadron volgde een drie maanden durende Package and Firing Training, waarin het personeel het in de cursussen geleerde nu in geïntegreerde oefeningen in de praktijk moest uitvoeren. Deze oefeningen behelsde de assemblage van de missiles, controleren van de apparatuur, uitvoeren van onderhoud, uitvoeren van drills en het beoefenen van gesimuleerde onderscheppingen. Als de resultaten de Amerikaanse instructeurs tot tevredenheid stemden, werd de training afgesloten met het daadwerkelijk afvuren van meerdere missiles op de McGregor-range nabij Fort Bliss.

De allereerste Nederlandse NIKE-firing vond plaats op 22 september 1959 in het bijzijn van de Chef van de Luchtmachtstaf, Luitenant-Generaal Schaper RMWO. De eer viel te beurt aan het D-squadron. Hoewel de missile succesvol gelanceerd werd, volgde na booster separation een fail-safe, dus helaas een onsuccesvolle eerste firing. Op dezelfde dag voerde het C-squadron ook zijn eerste life-firing uit. Bij deze gelegenheid trad Lt-gen Schaper zelf op als Battery Control Officer en vuurde de NIKE Ajax af. Deze onderschepping (van een doelvliegtuigje) was wel succesvol. Daarna was het de beurt aan de andere squadrons, waarbij ieder squadron in totaal twee NIKE Ajax en één NIKE Hercules afvuurde. Op 29 september 1959 nam Lt-gen Schaper tijdens een ceremonie te Fort Bliss de NIKE-apparatuur van 1GGW in ontvangst. Materieel en personeel keerde na afsluiting van deze opwerkperiode per schip terug naar Nederland. Het personeel werd voorlopig ondergebracht op Kamp Holterhoek te Eibergen.

Op 6 december 1959 vertrok een kwartiermakerscommando naar de toekomstige standplaats van 1GGW: Münster-Handorf. Münster-Handorf was tijdens de Tweede Wereldoorlog een belangrijk (nachtjager)vliegveld en was na de oorlog overgenomen door de Britse RAF. Met de nodige uitdagingen slaagde het kwartiermakerscommando erin Handorf gereed te maken voor de komst van personeel en materieel. Handorf zou naast de locatie van het Groepscommando ook de thuisbasis worden van het B-squadron. Ondertussen werd  gewerkt aan de operationele locaties van de drie andere squadrons te Vörden (A-squadron),  Borgholzhausen (C-squadron) en Rheine (D-squadron). Vanaf februari 1960 werd het personeel en de NIKE-apparatuur overgeplaatst naar Duitsland waar het initieel werd ondergebracht in Handorf. Per 1 mei 1960 werden het A-B squadron en het C-D squadron geformeerd. Het A-B squadron zou vooralsnog te Handorf blijven, het C-D squadron verplaatste naar de Damloup Kaserne te Rheine. Er was nog een schrijnend gebrek aan woonruimte zodat een groot deel van het personeel de week in stacaravans doorbracht en in het weekend naar Nederland pendelde. Op de locaties Rheine en Handorf vond de finale opwerktraining plaats.

Op 10 oktober 1961 werd tijdens een ceremonie te Handorf, in het bijzijn van de Duitse en Nederlandse staatssecretarissen van defensie, het B-squadron als eerste Nederlandse NIKE-squadron operationeel inzetbaar verklaard en onder commando van de NAVO gesteld. Daarmee was dit squadron tevens het eerste Europese NIKE-squadron überhaupt dat onder bevel van de NAVO kwam. Na het B-squadron volgde kort daarop het operationeel worden van het D-squadron te Rheine en het A-squadron te Vörden. Het C-squadron zou in de oorspronkelijke plannen gestationeerd worden te Hesepe doch hier bleek een groot depot van de Bundeswehr gepland. Dientengevolge leidde het tot 1963 een zwervend bestaan omdat de alternatieve operationele locaties te Borgholzhausen nog niet gereed waren. In juli 1963 werd uiteindelijk ook het C-squadron operationeel verklaard waarmee 1GGW compleet operationeel was. Het Groepsoperatiecentrum (GOC) van 1GGW werd gecoloceerd met het A-squadron te Vörden.

In augustus 1964 werden nummers toegekend aan de operationele squadrons: A-squadron werd 118Sq, B-squadron werd 119Sq, C-squadron werd 120Sq en D-squadron werd 223Sq. In 1966, na de oprichting van 2GGW, werd 223Sq te Rheine overgeheveld naar 2GGW. Als compensatie voor het verlies van het vierde squadron werd 121Sq opgericht op de locatie Bohmte/Bad Essen. Dit squadron was vanaf 1 december 1967 operationeel.

De navolgende jaren werden gekenmerkt door veel oefeningen, (NAVO-geleide) evaluaties, oefenalarmeringen en het met vallen en opstaan onder de knie krijgen van het operationele luchtverdedigingshandwerk. Een jaarlijks hoogtepunt vormde de Annual Service Practice (ASP) die tot en met 1967 in de USA plaatsvond, daarna op de NATO Missile Firing Installation (NAMFI) te Kreta. Hierbij werd het squadron geëvalueerd op het uitvoeren van checks & drills en het daadwerkelijk afvuren van een missile. Met de internationaal beste gemiddelde resultaten voor de NIKE-ASP’s in 1962 en 1963 verwierf 1GGW tweemaal de ‘Dirk U. Stikker-trofee’ van de NAVO. Ook aan het opleiden van nieuw personeel moest veel aandacht worden besteed. Die opleidingen vonden aanvankelijk plaats bij het D-squadron te Rheine en vanaf 1964 bij de Luchtmacht Elektronische en Technische School (LETS) te Schaarsbergen. 1GGW beschikte aanvankelijk over een mix van NIKE Ajax en NIKE Hercules missiles. Al in 1964 was de NIKE Ajax alweer uitgefaseerd. Ieder squadron beschikte over 23 missiles.

Vanaf 1967 volgde de invoering van de nucleaire gevechtskoppen bij een deel van de missiles bij 118, 119 en 120Sq. Hiervoor moest o.a. de personele sterkte van deze squadrons flink worden uitgebreid met bewakingspersoneel. De twee lanceersecties waar de nucleaire missiles zich bevonden werden voorzien van een extra omheining, wachttorens en toegangscontrole.

In 1970 noopte de financiële situatie van de KLu ertoe het (conventionele) 121Sq tijdelijk op non-actief te stellen. Deze situatie duurde voort tot 1 oktober 1972. 

De Defensienota die medio 1974 verscheen had ingrijpende gevolgen voor de GGWs. Voor 1 en 2GGW had deze nota tot gevolg dat deze GGWs in 1975 werden opgeheven. Van de vier squadrons van beide GGWs werden ieder twee ontbonden. De vier resterende squadrons (118, 120, 220 en 223Sq) werden ondergebracht in de nieuw op te richten 12GGW die haar hoofdkwartier te Hesepe kreeg. Op 15 mei 1975 vond de activeringsceremonie van 12GGW plaats, nadat daags daarvoor 1GGW, 119 en 121Sq waren ontbonden.

Commandanten 1GGW

Link naar foto's 1GGW

Geraadpleegde bronnen:

• R. Nederlof: Blazing Skies (2002), Sectie Luchtmachthistorie/Sdu,  ISBN 90 12 09678 2
• Q. van der Vegt: Take-off (2013), Nederlands Instituut voor Militaire Historie/Boom, ISBN 9789461055705
• P.E. van Loo, S. Maaskant, D. Starink en Q. van der Vegt: Verenigd op de grond, daadkrachtig in de lucht (2017), Nederlands Instituut voor Militaire Historie/Boom, ISBN 9789089537027
• Dagboeken 1GGW (NIMH)